Vuorbbe biejvijn!

Sámij álmmukbiejve åvddåla la Alf Ragnar Nilssen almodam girjev man namma l: «Samisk fortid i Lofoten». Muv mielas girje namma tjielggi ålov ja la ájnas. Ålles Oarjje-Hålogalátte bisspaguovlon la sáme histåvrrå, vájku moatten sajen la tjiegadum ja duolmoduvvam. Dálla lip vuorbálattja gå vuojnnep juoga ietján la ihtemin - vássám ájgge tjágŋá dálásj ájggáj ja buktá ådå árvulasj máhtov sebrudahkaj - ja ájn ájnnasabbo, vaddá moaddásijda ietjasa identitiehtav ruopptot.

Låhkiv jur áttjak: «Herrene sendte oss hit; om tvangsflytting av samene» Elin Anna Labba baktu. Girjje muv vájmmuj manáj, dat subtsas persåvnålasj, valla aj histåvrå bieles, gåktu sáme sjaddin gierddat nasjonálastáhtaj rájáj diehti, hæhttujin ietjasa dålusj jåhtemednamijs ierit mannat, ja massin kultuvrasa ja iellemlájbesa. Girje namma l dagu tjoahkkájgæsos ålles dárojduhttemis ja majt dat duodaj merkahij; Hærrá da mijájt diehki biedjin.

Dálásj ájge berustip ålov dassta gåktu l liehket unneplågon sebrudagán, valla dan fáron la aj tjuovvum diedulasjvuohta majt merkaj ieneplågon liehket. Dálla vuojnnep man álkke l væráldav gehtjadit dåssju ieneplågo tjalmij, man álgge l sebrudagáv tsieggit ieneplågo riektáj milta. Dáv vuojnnep gå la sáhka sámij, LHBTQ:arij, sij gudi ælla nuoges vielggada muodos ja sij gudi li doajmmahieredum birra. Ieneplågon liehket la stuorra åvdåsvásstádus ja ieneplågo duogen la liehket rabás væráldav gehtjadit ietjá guovlos gå mijá ietjama.

De hæhttup gulldalit, gulldalit sijáj subttsasijda gudi li badjelgæhttjamav dåbddåm ietjasa rubmahin, ja mij hæhttup sihtat rievddat mijá dålusj ájádallamvuogijt.

Sávav dát dáhpáduvvá duohtavuoda- ja såbadimkommisjåvnå bargo tjadá. Duohtavuoda- ja såbadimkommisjåvnån la ájnas ja tjielgas mandáhtta, ja vájku kommisjåvnnå l nágin jage barggam de ihkap la vuogas mandáhtav gærddodit:

Dalggá histåvråv guorrat ja gåvvidit vuona oajválattjaj politihkav ja dåjmajt sámij ja guojnaj/vuonasuobmelattjaj vuosstij bájkálattjat, guovlulattjat ja rijkkadásen.

Dárojduhttema vájkkudusá galggi guoradaláduvvat. Kommisjåvnnå galggá gehtjadit gåktu dárojduhttempolitihkka la vájkkudam ieneplåhkoálmmuga vuojnnuj sámij ja guojnaj/vuonasuobmelattjaj vuoksjuj ja guoradallat gåktu dárojduhttempolitihkka la vájkkudam gitta udnásjga bæjvváj.

Oajvvadit dåjmajt ma lulun åvddålijguovlluj såbadit.

Kommisjåvnnå tjoahkki subttsasijt sijájs gudi li dárojduhttemav dåbddåp rubmahin. Dálátjij la kommisjåvnnå oadtjum badjel 500 persåvnålasj subttsasa ma vierredagojt gåvvidi.
Gå rapårttå vatteduvvá biehtsemáno 1. biejve 2023 de la ájnas gájka ásadusá sebrudagán dáv duodaj válldi - Vuona girkko aj. Gåktu galggap såbadallat sijáj gejt ieneplåhkosebrudahka l måttij lågij jagij tjadá badjelgæhttjam, nalsjedam ja givsedam?

Juoga l dagádum. Jagen 1997 dåbdåstij Girkkotjåhkanibme ahte girkko l aj sámijt badjelgæhttjam, dássta li háve sjaddam ja sáme li álu abmasin aneduvvam girkkon. Ihkap dárbahip juojddá ienep, ihkap dárbahip tjielggasit ánodit ándagis, dagu Svieriga girkko dagáj jagen 2021. Gå kommisjåvnå boados boahtá, de sjaddá luondulasj dán birra ådåsit ságastallat.

Vuona girkkon la viek oajvvás Sáme girkkoráde, ja mijá sámegielak bargge e dåssju sámij ássjev åvdeda, ájnat ålles Vuona girkkov åhpadi gåktu galggá såbadallat ja avtaárvvusasjvuodav åttjudit. Oarjjel-Hålogalátte bisspaguovlon la miján sierralágásj åvdåsvásstádus julevsáme guovlov dievnastit. Dálla lip jåhtuj biedjam bargov julevsáme tjoaggulvisplánajn gånnå sáme kultuvrra, jáhkko ja teologijja galggá vuodon. Dát la viek ájnas barggo man ulmme l hábbmit almma julevsáme tjoaggulvisiellemav. Barggo lulu aj uvsajt rahpat ietjá unneplågojuohkusijda.

Ajtu gullap ájn gå sáme nalsjoduvvi - nágina e duosta gápptáj tjágŋat gå givseduvvi. Dát la alvos ássje mav ep gudik goassak galga dåhkkidit. Dálla l girkko duogen sierraláhkáj ietjama nuoraj bargon, åvdedit sáme vidjurijt avtaárvvusattjan ja sierra sajijn.

Álggon luluj sáme vidjurijt vuojnnusij buktet, giela ja kultuvra baktu, ja orgánajn ma ájnas mærrádusájt dahki. Sæmmi ájnas la gájka badjelgæhttjamav gádodit, sihke dat mij la njuolgga givsedibme sámijs, valla aj dat mij dáhpáduvvá gå stuorsebrudagá dárbo sáme iellemvuogev ájtti. Jus galggap dav nahkat de hæhttup dahppat ietjama ieneplåhkotjalmijt ja avtaárvvusasj tjalmijt låggŋit.

Sámij álmmukbiejvve l ávvobiejvve. Dán biejve ávvudallap riektáv sierra sáme gielajda, mihát gápptáj tjágŋat, sáme árvoj viessot, ållåsit ja avtaárvvusattjat, árbbedábálasj æládusáj barggat ja viehkedit árvulasj máhtoj mijá moattekultuvralasj sebrudagán.

Vuorbbe biejvijn!
Oarjje-Hålogalátte biskoahppa, Ann-Helen Fjeldstad Jusnes
(oversatt til lulesamisk av Lars Theodor Kintel)